FENOPLASTY

Fenoplasty są produktami polikondensacji fenoli z aldehydami, głównie z formaldehydem. Należą do najstarszych, a jednocześnie do nadal stosowanych tworzyw sztucznych. Produkcję fenoplastów podjęto w 1909 r. po opracowaniu przez holenderskiego chemika BAEKELANDA przemysłowej metody ich wytwarzania. Produkt polikondensacji fenolu z formaldehydem (nazwany przez Baekelanda bakelitem) był pierwszym syntetycznym związkiem wielkocząsteczkowym o właściwościach użytkowych. Przez dłuższy czas fenoplasty stanowiły podstawowe tworzywo sztuczne. Znaczenie ich zaczęło maleć wraz z rozwojem produkcji nowych tworzyw, zwłaszcza tworzyw termoplastycznych. Po 1960 r. nastąpił gwałtowny spadek produkcji fenoplastów, a ich udział w ogólnym zużyciu tworzyw sztucznych w Europie wynosił pod koniec lat sześćdziesiątych tylko 2%. Wbrew niektórym opiniom, że fenoplasty należą do grupy tworzyw bez przyszłości i nastąpi zaniechanie ich stanowiska, produkcja tworzyw fenolowych uległa ostatnio pewnej stabilizacji. Jej udział w światowej produkcji tworzyw sztucznych w początkach lat osiemdziesiątych wynosił około 5°/o. Producenci nie rezygnują z prób udoskonalenia tworzyw fenolowych,. a w niektórych dziedzinach obserwuje się nawet wzrost zastosowania fenoplastów. Głównym czynnikiem, który spowodował ponowne zainteresowanie tymi najstarszymi tworzywami sztucznymi było opracowanie technologii ich formowania wtryskowego.

Do wytwarzania żywic fenolowych stosuje się oprócz właściwego fenolu również i jego pochodne, jak: krezol, ksylenole, alkiłofenole, rezorcyna. Zależnie od rodzaju użytego fenolu otrzymuje się różne rodzaje żywic fenolowych, jednak większość z nich to żywice fenolowo-formaldehydowe i krezolowo-formaldehydowe. Stosowane są również żywice fenolowe kombinowane (np. żywica fenolowo-krezolowo-formaldehydowa lub krezolowo-ksylenowo- -formaldehydowa) lub modyfikowane, na przykład kalafonią i kwasami tłuszczowymi (lakiernicze żywice fenolowe), aniliną (żywica fenolowo-anilinowo-formaldehydowa), kauczukiem. Zależnie od sposobu kondensacji rozróżnia się ponadto żywice fenolowe typu nowolakowego i rezolowego.